وضعیت کنونی معادن زغال سنگ کشور را از لحاظ میزان ذخایر و تعداد معادن موجود چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بر اساس آخرین آمار 185 معدن زغال سنگ کوچک و بزرگ در كشور وجود دارد که از اين تعداد 110 معدن فعال، 10 معدن در حال تجهیز و آماده سازی و مابقی غیرفعال هستند. در همين راستا میزان ذخایر قطعی زغال سنگ کک شو بیش از 900 میلیون تن و ذخایر قطعی زغال سنگ حرارتی نيز نزدیک به 400 میلیون تن است. همچنين میزان تولید کنسانتره زغال سنگ کک شو در سال گذشته 1.5 میلیون تن و تولید زغال سنگ حرارتی نزدیک به 150 هزار تن بوده است. بر اساس طرح جامع فولاد کشور در افق چشم انداز 1404 تولید فولاد خام 55 میلیون تن پیش بینی شده كه 1/5 میلیون تن آن به روش کوره بلند است. در مجموع برای این ظرفیت نزدیک به 5 میلیون تن کنسانتره زغال سنگ کک شو مورد نیاز است. در طرح جامع زغال سنگ با توجه به تولید فعلی و طرح‌های در دست تجهیز و آماده سازی در افق 1404 تولید سالانه 5/3 میلیون تن پیش بینی شده که برای دستیابی به این تولید، نیاز به سرمایه گذاری و تامین منابع است كه بايد توسط دولت اعتبارات لازم براي اين موضوع پیش بینی شود. صنعت زغال سنگ در کشور علاوه بر رونق اقتصادی در مناطق کمتر توسعه یافته، باعث ایجاد اشتغال پایدار نيز خواهد شد؛ اين در حالي است كه تامین زغال سنگ از خارج نیز علاوه بر مسایل اقتصادی باعث افزایش چشمگیر قیمت تمام شده در زنجیره تولید خواهد شد.
ایران از لحاظ معادن زغال سنگ در دنیا در چه جایگاهی قرار دارد؟
ذخایر قطعی زغال سنگ در دنيا در سال 2017 نزدیک به 1035 میلیارد تن و ميزان تولید نيز نزدیک به 7.5 میلیارد تن بوده است. ایران با وجود 3/1 میلیارد تن ذخیره قطعی در رتبه 22 دنيا و از نظر تولید با 5/1 میلیون تن تولید سالانه در رتبه 41 جهان قرار دارد.
از نظر جنابعالی مشکلات کنونی معادن زغال سنگ چیست؟
معدن‌کاری زغال سنگ در ایران با مشکلات و چالش‌‌های متعددي روبه ‌روست که مهمترین آنها عبارتند از: پایین بودن قیمت زغال سنگ داخلی، عدم تامین زیرساخت‌ها مانند آب، برق و راه‌های حمل و نقل ارتباطی، کاهش نیروهای متخصص و آموزش دیده در معادن زغال سنگ، عدم تامین منابع مالی به منظور تجهیز و آماده سازی معادن و طرح‌های توسعه، فرسودگی تجهیزات معادن فعال، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز به منظور تامین ماشین آلات معدنی و استفاده از تجارب مشاوران خارجی و مشکلات گمرکی در ترخیص کالا و ماشین آلات معدنی.
چه پیشنهاداتی را برای رفع مشکلات موجود و توسعه معادن زغال سنگ کشور ارایه مي‌دهيد؟
به نظر مي‌رسد براي رفع مشكلات كنوني و توسعه معادن زغال سنگ لازم است موارد زير مورد توجه برنامه ريزان و تصميم گيران مباحث معدني قرار گيرد:
1- آزادسازی قیمت فروش زغال سنگ با توجه به افزایش چشمگیر هزینه های تولید، اختصاص تسهیلات از صندوق توسعه ملی و بانک‌ها با نرخ بهره پایین، تامین زیرساخت‌ها از محل حقوق دولتی معادن و اختصاص ارز توسط بانک مرکزی به منظور تامین ماشین آلات و پرداخت به مشاوران خارجی صورت گیرد.
2- با توجه به اینکه اکثر ماشین آلات معدنی و تجهیزات مکانیزه کردن معادن زغال سنگ از خارج از كشور وارد می‌شوند، جهت خرید ماشین آلات معدنی و حمایت برای تسهیلات ارزان، تخصیص ارز با قیمت مناسب و معاف از حقوق گمرکی صورت گیرد.
3- با توجه به برنامه افزایش تولید زغال سنگ در کشور به منظور تامین نیاز داخلی و ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در مناطق کمتر توسعه یافته و همچنین وجود ذخایر اکتشاف شده فعلی، لازم است بودجه اختصاصی برای تجهیز و توسعه معادن زغال سنگ در بودجه سالانه کشور پیش بینی شود.
4- همچنین لازم است با توجه به شرایط ویژه کار در معادن زغال سنگ، آموزش نیروی متخصص مخصوص معادن زغال سنگ در اولویت برنامه ریزی قرار گیرد و در نهایت بستر مناسب برای جذب سرمایه گذار در معادن زغال سنگ فراهم شود.
5- ایجاد بستر مناسب برای اتصال زغال سنگ به زنجیره مصرف با چارچوب منطقی و بلندمدت از دیگر راهکارهای لازم برای توسعه معادن زغال سنگ و رفع مشکلات فعلی این صنعت به شمار مي‌رود.
در صورت تداوم مشکلات فعلی و عدم اصلاح قیمت فروش زغال سنگ؛ هشدار معدنکاران این بخش در خصوص ورشکستگی و تعطیلی قریب الوقوع را تا چه اندازه جدی می‌دانید؟
صنعت زغال سنگ با اشتغال زایی بالايي كه دارد؛ چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم یکی از مهمترین صنایع کشور محسوب شده و جایگاه مهمی در زنجیره فولاد برای رسیدن به اهداف پیش بینی شده در برنامه‌های توسعه فولاد کشور دارد. بنابراين حمایت از این صنعت علاوه بر تامین مواد اولیه فولاد؛ باعث رشد اقتصادی کشور و توسعه پایدار در مناطق کمتر توسعه یافته خواهد شد. در همين راستا ضروري است مشکلات صنعت زغال سنگ هر چه زودتر مرتفع شود؛ به خصوص قیمت زغال سنگ باید متناسب با شرایط کنونی تغییر کند تا اين صنعت بتواند به فعالیت خود ادامه دهد. با توجه به نیاز واحدهای کک سازی كشور؛ واردات زغال سنگ با قیمت فعلی ارز و قیمت جهانی اين كالا نسبت به قیمت داخلی، اصلا اقتصادی و مقرون به صرفه نیست و از طرفی ديگر باعث خروج مقادیر زيادي ارز از کشور خواهد شد.
با توجه به عرضه محصولات ذوب آهن در بورس کالا برای کشف قیمت و ضرورت عرضه کل زنجیره تولید فولاد در بورس، تا چه اندازه با عرضه زغال سنگ در بورس برای رهایی از قیمت گذاری دستوری و کشف قیمت از این طریق موافق هستید و اين موضوع تا چه ميزان می‌تواند در حل مشکلات موجود تاثیرگذار باشد؟
البته عرضه زغال سنگ در بورس بهترین روش برای کشف قیمت خواهد بود. در حال حاضر شرکت ذوب آهن اصفهان به عنوان تنها مصرف کننده نهایی زغال سنگ است و عرضه در بورس نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. بهتر است قیمت گذاری توسط نهاد دولتی که منافع تولیدکننده و مصرف کننده را مدنظر دارد، صورت گیرد؛ اما در برنامه چشم انداز 1404 که تعداد مصرف کننده زغال سنگ افزایش می‌یابد، عرضه زغال سنگ در بورس بهترین گزینه برای تعیین قیمت خواهد بود.
در زمینه صادرات زغال سنگ تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است و چه میزان ظرفیت صادراتی وجود دارد؟
اگرچه در شرایط كنوني امکان صادرات زغال سنگ نسبت به گذشته اندكي بهتر شده است، اما با توجه به میزان تولید فعلی زغال سنگ کک شو و عدم امکان تامین نیاز مصرف داخلی برای اين محصول؛ صادرات زغال سنگ به صلاح کشور نيست و به منظور ایجاد ارزش افزوده بايد براي تامین مواد اولیه واحدهای مصرف کننده داخلی به مصرف برسد. البته زغال سنگ حرارتی به دلیل وجود سایر منابع انرژی ارزان قیمت در کشور به ترکیه صادر می‌شود.