در سال‌های گذشته شرکت ملی صنایع مس ایران، هوشمندسازی در معادن مس را به عنوان یک پژوهش تحقیق و توسعه آغاز کرد و هوشمندسازی 30 تا 40 درصدی معادن مس کشور از جمله اهدافی است که امروز برای این شرکت ترسیم شده است
تحقیق و توسعه را می‌توان گام نخست تحولات شگرف حوزه معدن و صنایع معدنی به حساب آورد، زیرا این امکان را برای یک سازمان فراهم میکند تا گوی سبقت را از رقبا برباید و با بهبود کیفیت و نوآوری در محصول سودآوری را به حداکثر برساند. شرکت ملی صنایع مس ایران که از موفق‌ترین شرکت‌های معدنی و صنعتی در کشور به شمار می‌آید، تحقیق و توسعه را چراغ راه پیشرفت خود قرار داده است و از این طریق زمینه هوشمندسازی هرچه بیشتر معادن مس کشور را فراهم می‌آورد. در این مسیر شرکت ملی صنایع مس ایران از شرکت‌های دانش‌بنیان و ایدههای نوآورانه در صنعت مس حمایت میکند. ضمن اینکه این شرکت از مطالعه و تحقیق در حوزه مسائل زیست‌محیطی نیز غافل نمانده و در تلاش برای پیشگام شدن در تولید محصولات باکیفیت و با کمترین آسیب به طبیعت است.
در اولویت قرار گرفتن رفع معضلات زیست‌محیطی و حرکت به سمت کربن‌زدایی، ضرورت استفاده از فلزات سازگار با طبیعت را دوچندان کرده است. با توجه به رسانایی بالای فلز مس و ضرورت استفاده از انرژی‌های پاک و بدون آلودگی‌های زیست‌محیطی، می‌توان این فلز سرخ‌رنگ را اساس و محور اصلی فناوری‌های سبز و اقتصاد کم‌کربن در سال‌های آینده تلقی کرد. با توجه به نقشه راه انرژی اتحادیه اروپا، فناوری‌های کربن‌زدایی با استفاده از مس تا 75 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد. توربینهای بادی، پنل‌های خورشیدی، خودروهای الکتریکی فقط نمونه‌هایی از کاربردهای مس در گذار به سمت استفاده از انرژی پاک و فناوری سبز محسوب می‌شوند که می‌توانند تقاضای چشمگیری را برای مس در بلندمدت ایجاد کنند.
مس یکی از مهمترین فلزاتی است که 100 درصد قابلیت بازیافت دارد و این مسئله در کنار رشد چشمگیر تقاضا برای این فلز، عاملی برای تولید پایدار مس در بلندمدت است. آنچه امروز در تولید مس اهمیت دارد، استفاده از روش‌های جدید اکتشافات مس، تولید و بازیافت دوباره آن به شیوه‌های نوین و سازگار با طبیعت است. همگام با انقلاب صنعتی چهارم، هوش مصنوعی به فرایندهای اکتشاف، استخراج و فراوری مواد معدنی راه یافت. به دنبال این مسئله مباحثی نظیر تولید محصولاتی با کیفیت بالا، ایمنی بیشتر در محیط معادن، به‌روزرسانی خطوط تولید و استفاده از تجهیزات مکانیزه و دخالت کمتر انسان در فرایندها مطرح شده‌اند که همگی به مطالعه و تحقیقات عمیق و کاربردی نیاز دارند. امروزه تحقیق و توسعه (R&D) بخش جدایی‌ناپذیر فعالیت‌های صنعتی به شمار می‌آید، زیرا این فعالیت‌ها همواره باید متناسب با علوم کاربردی و تغییرات بازار به‌روزرسانی شوند. بر همین اساس شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان یکه‌تاز صنعت مس در کشور از سال‌های گذشته گام‌های بلندی را در خصوص پیاده‌سازی فرایندهای تحقیق و توسعه برداشته است که نتیجه آن در قرارگیری این شرکت در میان صنایع برتر در حوزه فناوری، رشد تولید محصولات و سودآوری در سال‌های اخیر قابل مشاهده است.
الگوی هوشمندسازی معدن
شرکت ملی صنایع مس ایران با پی بردن به اهمیت تحقیق و توسعه در حفظ و ارتقای جایگاه بنگاه‌های اقتصادی در بازارهای جهانی، انجام امور علمی، تحقیقاتی و پژوهشی را رکن اساسی فعالیت‌های خود قرار داده است و در این راستا سالانه پروژه‌های متعددی را تعریف و تحقیقات خود را دنبال میکند. هدف اصلی از پروژه‌ها، انجام پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در صنعت مس با هدف رفع موانع و مشکلات خط تولید، ایجاد، انتقال، به‌روز رسانی دانش فنی، استفاده از تکنولوژی‌های جدید و بهینه‌سازی عوامل موثر بر تولید و کیفیت محصول است که نتیجه به ثمر رسیدن این پژوهش‌ها دستیابی به اهداف کلان شرکت در عرصه رقابت، شکل‌گیری سازمانی پیشرو در «R&D» و فرهنگ سازمانی مبتنی بر تحقیق و توسعه است. با توجه به اینکه شرکت ملی صنایع مس ایران بزرگترین متولی صنعت مس در کشور محسوب میشود و کل زنجیره ارزش از معدن تا تولید محصول نهایی را در اختیار دارد، این شرکت مطالعه و پژوهش را در بخش اکتشافات، هوشمندسازی معادن و مکانیزه کردن ماشین‌آلات خط تولید مهمترین محورهای امور تحقیق و توسعه قرار داده است. این مسئله از چندین جنبه حائز اهمیت است؛ نخست تحقیقات در این حوزه منجر به ارتقای سطح بهره‌وری میشود که با افزایش تولید محصولات نیز همراه خواهد بود. سپس اجرا و تکمیل پروژه‌های تحقیقاتی موجب کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات (نت) و کاهش خطاهای انسانی در معدنکاری میشود.
در سال‌های گذشته شرکت ملی صنایع مس ایران، هوشمندسازی در معادن مس را به عنوان یک پژوهش تحقیق و توسعه‌ای آغاز کرد و هوشمندسازی 30 تا 40 درصدی معادن مس کشور از جمله اهدافی است که امروز برای این شرکت ترسیم شده است. این پژوهش‌ها در معدن مس سرچشمه آغاز شد و به وسیله راه‌اندازی سامانه هوشمندسازی، پیشرفت 14درصدی استخراج از این معدن نسبت به برنامه (حدود 43 میلیون تن) در شش‌ماهه نخست سال جاری حاصل شد. هدف از هوشمندسازی معدن مس سرچشمه کاهش زمان تعمیر و نگهداری ناوگان معدنی، افزایش بهره‌وری و استفاده حداکثری از زمان برای عملیات استخراج است. این معدن تاریخچه‌ای به قدمت صنعت مس در ایران دارد و با برخورداری از آزمایشگاه‌های تخصصی و متخصصان حوزه معدن و فراوری مواد معدنی به پژوهش‌های تحقیق و توسعه می‌پردازد. معدنکاری هوشمند در مس سرچشمه الگوی مناسبی برای هوشمندسازی معادن کسور برشمرده میشود. شرکت ملی صنایع مس ایران در نظر دارد که معدن مس سریدون را نیز که به تازگی به مجموعه معادن این کشور اضافه شده است، به یکی از معادن پیشرفته در سطح کشور و خاورمیانه تبدیل کند. بدیهی است که این امر مستلزم انجام پژوهش‌های هوشمندسازی معادن است و با توجه به ظرفیت‌های بالای شرکت ملی صنایع مس ایران در انجام پروژه‌های تحقیق و توسعه، بدون شک مکانیزه شدن معدن سریدون محقق خواهد شد.
نوآوری، دستاورد تحقیق و توسعه
فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران بر توسعه محصولات و حضوری موثر و پررنگ در بازار رقابتی جهانی متمرکز است. به طور کلی، فرایندهای تحقیق و توسعه در یک افق بلندمدت تعریف می‌شوند و نمی‌توان انتظار داشت که بازدهی سریعی برای شرکت داشته باشند. با این حال ثمره وجود رویکردهایی مبتنی بر تحقیق و توسعه در حوزه کسب‌وکار شرکت ملی صنایع مس ایران در افزایش کمیت و کیفیت کاتد مس و سودآوری‌های چشمگیر آن طی سال‌های اخیر مشاهده میشود. تولید کاتد مس این شرکت در یازده‌ماهه نخست سال جاری با رشد 59 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بود و این محصول با بالاترین درجه خلوص (999/99 درصد)، یکی از با کیفیت‌ترین محصولات در سطح بازارهای جهانی محسوب میشود.
پروژه‌های تحقیق و توسعه در مجموع دستاوردهای جدید و مزایای مختلفی را برای شرکت به همراه خواهند داشت و انجام این پروژه‌ها قطعا مسیر دستیابی به اهداف شرکت ملی صنایع مس ایران در حوزه هوشمندسازی، تحول دیجیتال و ورود به انقلاب صنعتی چهارم است. در این مسیر جمع‌آوری دادهها و تحلیل و آنالیز آن‌ها، انجام مطالعات پایه‌ای و کاربردی یک ضرورت به شمار می‌آید. همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز پژوهشی و دانشگاه‌ها که پل ارتباطی میان علم و صنعت محسوب میشود، می‌تواند راهکار مناسبی برای تحقق اهداف شرکت ملی صنایع مس ایران باشد. در همین راستا این شرکت از طرح‌های دانش‌بنیان و پروژه‌های توسعه‌ای حمایت میکند و از این طریق می‌کوشد که به سمت استانداردهای بین‌المللی محصولات و تفکر خلاقانه که در نهایت منجر به نواوری در حوزه کسب‌وکار می‌شوند، حرکت کند.
شرکت ملی صنایع مس ایران در حالی به سمت بهره‌‌گیری از علم و دانش روز دنیا حرکت میکند که در گذشته شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور چندان مطرح نبودند و فعالیت بسیار محدودی داشتند. این شرکت فعالیت در حوزه علم و دانش را از یک دهه قبل آغاز کرد و تا سال 1398 موفق به ساخت دو دستگاه دامپ‌تراک با وزن‌های 136 و 220 تن با همکاری شرکت کانی مس شد. با شروع سال جدید که همکاری شرکت‌های صنعتی و دانش‌بنیان در کشور شکل جدی‌تری به خود گرفت، شرکت ملی صنایع مس ایران مرکز نوآوری و شتاب‌دهی شهید ستاری را راه‌اندازی کرد. این اقدام گام مهمی در ایجاد زیرساخت‌های دانش‌بنیان و استفاده از علم و دانش در بخش‌های بالادستی است و نوآوری در بخش معدن و صنایع معدنی را برای این شرکت به ارمغان می‌آورد. گفتنی است در سال جاری شرکت ملی صنایع مس ایران در حمایت از ایدههای نو، رویداد شناسایی و رفع چالش‌های فناورانه صنعت مس را برگزار کرد تا از این طریق چالش‌های صنعت مس را شناسایی کنند و راهکارهایی را برای رفع آن‌ها و ارتقای تکنولوژی این صنعت بیابد.
کاملا بدیهی است که یکی از حوزه‌های مورد توجه در صنعت مس، معدنکاری با کمترین آلودگی زیست‌محیطی و آسیب به طبیعت است. آلودگی‌های این بخش را می‌توان در حوزه‌های مختلف هوا، آب و پساب، خاک، مدیریت پسماند و زیست‌بوم منطقه طبقه‌بندی کرد. شرکت ملی صنایع مس ایران که فعالیت گسترده‌ای را در بهره‌برداری از معادن مس در سطح کشور دارد، اقدامات مهمی را در بهبود معدنکاری انجام داده است. راه‌اندازی کارخانه ذوب فلش در مجتمع‌های مس سرچشمه و خاتون‌آباد تکنولوژی جدیدی است که با حذف سوخت‌های فسیلی در کوره‌های آن، آلایندگی‌های ناشی از فعالیت این واحدها را تقریبا به صفر می‌رساند. در واحدهای ذوب و تغلیظ شرکت ملی صنایع مس ایران، آزمایشگاه‌های محیط زیست در کلیه مراحل تولید راه‌اندازی شده‌اند و یا تجهیزات مناسب که کمترین آلودگی را داشته باشند در این واحدها در حال نصب هستند. ضمن اینکه واحدهای تحقیق و توسعه مطالعات مستمر زیست‌محیطی و اقدامات لازم برای رفع اثرات آن‌ها را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند.
منبع: ماهنامه اخبار فلزات